ΟΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ: ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ-ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΚΛΕΙΩ ΠΕΡΗΦΑΝΟΥ

Θέμα : τρίτη ηλικία, γηρατειά

û Ορισμός : είναι η ηλικιακή φάση της ωριμότητας, κατά την οποία ο άνθρωπος βιώνει την ύστερη βιολογική περίοδο της ύπαρξής του, η όψιμη περίοδος της ζωής του ανθρώπου.

û Τα χαρακτηριστικά της γεροντικής ηλικίας :

1ο.     οι γέροντες έχουν μεγάλη πείρα, χρήσιμη για συμβουλή και καθοδήγηση των νεότερων, ώστε να αποφεύγονται τα λάθη του παρελθόντος.

2ο.     λειτουργούν με τη λογική και δεν εμπιστεύονται ανεπιφύλακτα.

3ο.     συχνά επιστρέφουν με νοσταλγία στο παρελθόν και είναι προσηλωμένοι σ’ αυτό .

4ο.     έχουν εσωτερική και ψυχική ισορροπία, καθώς είναι απαλλαγμένοι από φιλοδοξίες και ιδιοτελή κίνητρα.

5ο.     συντηρούν την παράδοση, όσα έχουν κατακτηθεί και θα αποτελέσουν θεμέλιο για το μέλλον.

6ο.     είναι συχνά προσκολλημένοι σε στερεότυπες αντιλήψεις.

7ο.     υπερασπίζονται τις απόψεις τους με την πεποίθηση του αλάθητου, για το οποίο επικαλούνται την πείρα τους.

8ο.     κατηγορούν συχνά τους νέους για επιπολαιότητα και ασέβεια.

9ο.     ωραιοποιούν το παρελθόν και αποστρέφονται τα σύγχρονα δεδομένα.

10ο.          είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε κάθε νεωτεριστικό ιδεολογικό ρεύμα γι’ αυτό και γίνονται συντηρητικοί.

  

û Η θέση και η συμβολή των παππούδων στην ελληνική οικογένεια : η θέση των ηλικιωμένων στην ελληνική οικογένεια είναι πολύ σημαντική, γιατί :

1)      φροντίζουν τα παιδιά, όταν οι γονείς εργάζονται.

2)      προσφέρουν εργασία στο σπίτι.

3)      συνδέουν το παρόν με το χθες, μεταφέροντας στα παιδιά και τα εγγόνια τους πληροφορίες για το παρελθόν.

4)      διατηρούν την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα της πατρίδας μας.

5)      η πείρα και τα χρόνια τους καθιστούν πολύ συχνά ικανούς συμβουλάτορες για τα παιδιά τους  στη λήψη αποφάσεων.

       Η εικόνα αυτή της διευρυμένης οικογένειας ήταν διαδεδομένη και αυτονόητη κυρίως τις

    .  προηγούμενες δεκαετίες. Σήμερα, οι διαφορετικές συνθήκες ζωής συντέλεσαν, ώστε να αλλάξει η   

 .     σύνθεση της οικογένειας σε πυρηνική (γονείς και παιδιά). Οι σημαντικότεροι λόγοι γι’ αυτές τις

   .   αλλαγές είναι :

1)      ο αστικός τρόπος ζωής. Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις πόλεις, στα διαμερίσματα, όπου δεν είναι εύκολη η συνοίκηση τόσο πολλών ανθρώπων.

2)      έχουν δημιουργηθεί υπηρεσίες με μέριμνα του κράτους ή των ιδιωτών (π.χ. οι παιδικοί σταθμοί), που έχουν αντικαταστήσει τη γιαγιά στο «φύλαγμα» των παιδιών.

3)      οι ηλικιωμένοι στην πλειοψηφία τους είναι ανεξάρτητοι οικονομικά, αφού συνταξιοδοτούνται. Επομένως δεν έχουν ανάγκη να συμβιώνουν με τα παιδιά τους.

4)      γενικά, έχει διαμορφωθεί ένα πνεύμα ανεξαρτησίας και αυτονομίας που δεν ευνοεί τη στενή συμβίωση και αλληλεξάρτηση.

             

û Η αντιμετώπιση των γερόντων από τους νέους, ο σεβασμός : σεβασμός προς ένα ηλικιωμένο  σημαίνει να μην τον προσβάλουμε, να μην τον αντιμετωπίζουμε με επιθετικότητα ή αδιαφορία, να δείχνουμε κατανόηση για την ανημποριά του. Προπάντων, δείχνουμε σεβασμό σ’ ένα ηλικιωμένο μέσα στην οικογένεια, όταν δεν τον θέτουμε σε περιθώριο, αντιμετωπίζοντάς τον ως περιττό βάρος. Δεν είναι ανάγκη να συμφωνούμε ή να συμμορφωνόμαστε μ’ ό,τι μας λένε οι ηλικιωμένοι, δεν πρέπει όμως να τους αποδοκιμάζουμε, επειδή έχουν αντίθετη γνώμη από μας. Από την άλλη, είναι δικαίωμά μας να μην αποδεχόμαστε ως προσωπικότητα κάποιον ηλικιωμένο, ακόμη και να μην τον εκτιμούμε ως άνθρωπο, ίσως γιατί έχει κάποιες αδυναμίες που θεωρούμε ασυγχώρητες, π.χ. να είναι υποκριτής ή τσιγκούνης κ.λ.π. Όμως έχουμε υποχρέωση να του συμπεριφερόμαστε με τρόπο που να μην προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του. Τον σεβασμό τον οφείλουμε όχι μόνο στους ηλικιωμένους αλλά και σε κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από την ηλικία του, την κοινωνική του θέση και τη μόρφωση, γιατί μόνο έτσι δικαιούμαστε να απαιτούμε από τους άλλους να μας σέβονται.

û Τα προβλήματα της τρίτης ηλικίας : η τρίτη ηλικία συνοδεύεται από πολλές βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές, που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την ικανότητα προσαρμογής τους :

1)      η απομόνωση (θάνατοι αγαπημένων προσώπων, χαλάρωση οικογενειακών θεσμών).

2)      ο μαρασμός (απομάκρυνση από τον εργασιακό χώρο λόγω συνταξιοδότησης, μακροχρόνιες ασθένειες, σεξουαλική ανικανότητα, εγκατάλειψη από τα συγγενικά πρόσωπα, αισθάνονται βάρος για την κοινωνία).

3)      η πλήρης κατάπτωση σωματικής, ψυχικής και πνευματικής (σημαντική μείωση όρασης και ακοής, γενική αδιαφορία του περιβάλλοντος).

4)      διεκδικητικές τάσεις προς την οικογένεια, αλλά και προς την κοινωνία (αγανάκτηση των ηλικιωμένων απέναντι στο περιβάλλον που τους αναγκάζει να ζουν σε απομόνωση και αδράνεια και τους αρνείται να χρησιμοποιούν τις ικανότητές τους, όσο μπορούν).

5)      δυσκολία προσαρμογής, κατάθλιψη (απομάκρυνση από την παραγωγική δραστηριότητα, οικονομικά προβλήματα).

û Τρόποι με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει η κοινωνία τους γέροντες :

1)      παροχή υπηρεσιών ανακούφισης και περίθαλψη.

2)      οικιακή φροντίδα σε πρακτική βοήθεια στο σπίτι(καθαριότητα, ψώνια…).

3)      παροχή υπηρεσιών, όπως ψυχαγωγία, εργοθεραπεία, φυσικοθεραπεία, δυνατότητες εκπαίδευσης κ.α.

4)      φροντίδα το Σαββατοκύριακο για την ανακούφιση των συγγενών.

5)      διανομή φαγητού.

6)      συστήματα συναγερμού (τηλεφωνικά κυκλώματα για τους μοναχικούς).

7)      επόπτες γειτονιάς.

8)      προγράμματα καλής γειτονιάς και φιλικών επισκέψεων.

9)      πληροφόρηση – ενημέρωση για τις ιδιαίτερες ανάγκες των ηλικιωμένων.

û Τα μέτρα από την πολιτεία, για να έχουν οι ηλικιωμένοι μια γεμάτη και ενδιαφέρουσα ζωή :

1ο.  διεύρυνση και βελτίωση των κέντρων ανοιχτής προστασίας (Κ.Α.Π.Η.).

1ο.  παροχή ικανοποιητικών συντάξεων που να εξασφαλίζουν μια αξιοπρεπή διαβίωση.

2ο.  ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που να καλύπτει τις αυξημένες ανάγκες αυτής της φάσης.

3ο.  αναγνώριση της προσφοράς τους από την πολιτεία με κοινωνικές διακρίσεις, τιμές και εκδηλώσεις.

4ο.  ψυχαγωγικά προγράμματα (από τα Μ.Μ.Ε. που εποπτεύονται από την πολιτεία ) κατάλληλα και συναφή προς τα ενδιαφέροντά τους.

5ο.  αξιοποίηση, μέσα από θεσμούς, της πείρας των ηλικιωμένων και της γνώσης τους για σημαντικά θέματα.

6ο.  επιστημονική μελέτη και ανάλυση των προβλημάτων της τρίτης ηλικίας και πρακτική αξιοποίηση των πορισμάτων.

û Τι πρέπει να κάνουν οι ίδιοι : οι ηλικιωμένοι πρέπει να μην παραιτούνται από τις ανάγκες κα τις επιθυμίες τους και να μην αυτοπεριορίζονται σε μια γωνιά του σπιτιού. Αν δεν μπορούν να εργαστούν, να βρίσκουν κάποια απασχόληση, να επιδίδονται σε ό,τι τους αρέσει και δίνει ενδιαφέρον στη ζωή τους. Το ζητούμενο είναι να μην παραιτηθούν από τη ζωή, να μην ξεχνούν ότι έχουν δικαιώματα, όπως όλοι οι άνθρωποι, να μην πανικοβάλλονται με τις ασθένειες και την ανημποριά τους και, προπάντων, να κρατούν ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας με τους συνομήλικους, αλλά και τα παιδιά και τα εγγόνια τους.  

Όταν το ζώο εντός μας πεθαίνει

[ Παναγιώτα Ψυχογιού / Ελλάδα / 18.01.18 ]

“Το γήρασμα του σώματος και της μορφής μου

είναι  πληγή από φρικτό μαχαίρι»,

έγραφε ο Καβάφης στο ποίημα «Μελαγχολία του Ιάσονος Κλεάνδρου, ποιητού εν Κομμαγηνή, 595 μ.Χ.».

Λάτρης της νεότητας και της ομορφιάς, ο ποιητής νοιώθει για τα γηρατειά αποστροφή και θλίψη.«Η ανεμελιά της νιότης», λέει ο Σοπενχάουερ «βασίζεται, ως ένα βαθμό, στο ότι καθώς ανεβαίνουμε το βουνό, δε βλέπουμε το θάνατο, γιατί βρίσκεται στους πρόποδες της άλλης πλευράς. Μόλις όμως περάσουμε την κορυφή, αποκτούμε οπτική επαφή με το θάνατο»{..}«Γενικά μπορεί κανείς να πει ότι τα πρώτα σαράντα χρόνια της ζωής μάς δίνουν το κείμενο, τα επόμενα τριάντα τα σχόλια πάνω στο κείμενο, τα οποία μας επιτρέπουν να καταλάβουμε για πρώτη φορά σωστά το νόημα, τις αναφορές, τα ηθικά διδάγματα και τις λεπτές έννοιες του κειμένου».

Για τον Σοπενχάουερ, ωστόσο,η νιότη χαρακτηρίζεται «από μια κάποια μελαγχολία και θλίψη, ενώ τα γηρατειά αντίθετα χαρακτηρίζονται από μια σχετική ευθυμία: και ο λόγος γι’ αυτό δεν είναι άλλος απ’ το γεγονός ότι ο νέος υπηρετεί δουλικά τον δαίμονα εκείνο, που δεν τον αφήνει ούτε στιγμή ήσυχο. Στο ίδιο αίτιο μπορεί να αποδοθεί σχεδόν κάθε δυστυχία που καταδυναστεύει ή απειλεί τον άνθρωπο. Ο ηλικιωμένος όμως είναι χαρούμενος και γαλήνιος, μοιάζει με κάποιον που μετά από πολλά χρόνια έχει απαλλαγεί από τα δεσμά του, και κινείται πια ελεύθερα. Όπως και να ‘χει το πράγμα, η νιότη είναι η εποχή της ανησυχίας, τα γηρατειά η εποχή της γαλήνης {...} Μόνο σε προχωρημένη ηλικία μπορεί ο άνθρωπος να εκτιμήσει την αποστροφή του Οράτιου: Να μη σε εκπλήσσει τίποτε. Έχει πεισθεί άμεσα και ειλικρινά για τη ματαιότητα των πάντων και για την κενότητα κάθε επίγειας δόξας: οι χίμαιρες έχουν εξαφανιστεί. Δεν κυριαρχείται πια από την ιδέα ότι κάπου, σε κάποιο παλάτι ή σε κάποια καλύβα, τον περιμένει η ευτυχία. Αυτό που τον απασχολεί περισσότερο είναι να μην υποφέρει ο ίδιος σωματικά και πνευματικά. Γι’ αυτό δεν υπάρχουν πια οι κοσμικές διακρίσεις ανάμεσα στο μεγάλο και στο μικρό, στο υψηλό και στο ταπεινό. Και μέσα απ' αυτή τη μακαριότητα, ο ηλικιωμένος μπορεί να έχει την πολυτέλεια να χαμογελάει όταν βλέπει αφ’ υψηλού τις απάτες του κόσμου». (Από τα «Πάρεργα και παραλειπόμενα», 1851).

Τα γηρατειά, με την ύπαρξη σε εκκρεμότητα, με την απόλυτη αίσθηση της θνητότητας είναι  για τον  Μπόρχες ευτυχία και αυτογνωσία:

 «Τα γερατειά (όπως τ’ αποκαλούν οι άλλοι)

μπορεί και να ’ναι ο καιρός της ευτυχίας μας.

Το ζώο έχει πια πεθάνει ή πεθαίνει όπου να ’ναι.

Απομένει μονάχα ο άνθρωπος κι η ψυχή του»(Εγκώμιο της σκιάς).

Περνάμε στην Τρίτη ηλικία χωρίς να το καταλάβουμε, ανεπαισθήτως...

 Ωστόσο οι άνθρωποι γερνούν όταν ξεμένουν  από  ιδανικά.

Είμαστε αιώνια νέοι, όσο πιστεύουμε στην ομορφιά της ζωής. 

http://artinews.gr/%CE%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%BF-%CE%B6%CF%8E%CE%BF-%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%82-%CF%80%CE%B5%CE%B8%CE%B1%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9.html

Θέμα : οικογένεια

     Ορισμός : μια ομάδα ατόμων που συνδέονται μεταξύ τους με φυσικούς δεσμούς και ζουν κάτω από την ίδια στέγη. Η λ. οικογένεια προέρχεται ετυμολογικά από το επίθετο οικογενής (= αυτός που γεννιέται στον οίκο).

     Ιστορική αναδρομή : η οικογένεια είναι πανάρχαιος θεσμός. Αποτέλεσε τον πρώτο σταθμό στην ιστορίας της ανθρωπότητας, γιατί αποτέλεσε το πρώτο σχήμα της κοινωνικής ζωής. Είναι το περιβάλλον, όπου μπαίνουν οι βάσεις της ανάπτυξης του ατόμου. Κατά το φιλόσοφο Α. Κομτ ( Comte, 1797-1857), « η οικογένεια είναι η αιώνια σχολή και ο δάσκαλος του κοινωνικού βίου του ανθρώπου». Είναι το κύτταρο της κοινωνίας.

     Η αξία της οικογένειας : η οικογένεια είναι ο βασικός πυρήνας της κοινωνίας μας. Συμβάλλει ευεργετικά :

1)      στην κοινωνικοποίηση των νέων.

2)      στην καλλιέργεια κοινωνικής πειθαρχίας.

3)      στη διατήρηση της ψυχικής υγείας των ατόμων (ηθική στήριξη).

     Ποιες αλλαγές υπέστη ο θεσμός της οικογένειας τα τελευταία χρόνια. Η οικογένεια σήμερα : 

1)      η παραδοσιακή (πολυμελής) οικογένεια έδωσε τη θέση της στην πυρηνική (γονείς και παιδιά).

2)      τα παιδιά παντρεύονται χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών.

3)      η γυναίκα απέκτησε οικονομική ανεξαρτησία και χειραφετήθηκε.

4)      ανατράπηκαν πλήρως οι ρόλοι των δύο συζύγων.

5)      το κυνήγι του χρήματος, της κοινωνικής και επαγγελματικής καταξίωσης, οι συνθήκες ζωής στα αστικά κέντρα οδήγησε τους γονείς σε χαλάρωση των δεσμών και αποξένωση με τα παιδιά τους.

6)      λόγω του μετασχηματισμού των κοινωνικών δομών, πολλές λειτουργίες που επιτελούσε παλιά αποκλειστικά η οικογένεια, όπως αγωγή, περίθαλψη, εκπαίδευση, τις αναλαμβάνει η κοινωνία ή η πολιτεία. Έτσι, ο ρόλος της οικογένειας αποδυναμώνεται στη συνείδηση των μελών της.

     Τα αίτια της κρίσης της οικογένειας : πολλοί υποστηρίζουν ότι ο θεσμός της οικογένειας διέρχεται  κρίση. Τα αίτια για την κρίση αυτή είναι :

οικονομικά :

1)      τα άτομα στις μέρες μας ανεξαρτητοποιούνται πιο γρήγορα, έτσι απομακρύνονται γρηγορότερα από την οικογένεια.

2)      η επαγγελματική απασχόληση κρατά τα άτομα αρκετές ώρες έξω από το σπίτι, με αποτέλεσμα η συνύπαρξη των μελών της οικογένειας να είναι σπάνια.

3)      η γυναίκα εργάζεται έξω από το σπίτι και η αγωγή των παιδιών αναθέτεται  σε τρίτους.

4)      η ανεργία που πλήττει κυρίως τους νέους, τους κάνει διστακτικούς να δημιουργήσουν οι ίδιοι οικογένεια.

       ψυχολογικά :

1)      η αποξένωση και η απομόνωση των ανθρώπων.

2)      η κακώς εννοούμενη από μερικούς ελευθερία τους οδηγεί είτε στη μη δημιουργία είτε στη διάλυση υπάρχουσας οικογένειας.

3)      οι συγκρούσεις των γονιών μεταξύ τους δεν αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα για να αγαπήσει ένα παιδί την οικογένεια.

        κοινωνικά :

1)      η οικογένεια δεν είναι πια ο μοναδικός φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου.

2)      τα αστικά κέντρα δεν αποτελούν το καλύτερο περιβάλλον για τη συγκρότηση οικογένειας.

        ηθικά :

1)      η ελευθερία των ηθών.

2)      η έλλειψη σεβασμού μεταξύ των μελών της οικογένειας.

3)      ο κλονισμός του θεσμού του γάμου.

        πνευματικά :

1)      οι γονείς τρομοκρατημένοι από τις σύγχρονες μεθόδους παιδαγωγικής και ψυχανάλυσης, δεν ξέρουν ποια στάση να κρατήσουν απέναντι στα παιδιά τους, για να μην τους προκαλέσουν ψυχολογική ζημιά, χωρίς να το θέλουν. Έτσι, από τη μια τα θεωρούν ανώριμα και από την άλλη τους ζητούν να συμμεριστούν τον κόσμο των μεγάλων και να ακολουθούν τον τρόπο ζωής τους.

2)      το χάσμα των γενεών συνεχώς διευρύνεται. Τα παιδιά έχουν διαφορετικά πρότυπα και αξίες.

     Η άλλη άποψη : η οικογένεια δεν περνάει κρίση. Επιχειρήματα :  μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η οικογένεια στο βάθος της δεν περνάει κρίση και ότι αυτή η κρίση που διαβλέπουν κάποιοι είναι φαινομενική. Τα επιχειρήματά τους είναι :

1)      ο θεσμός του γάμου κυριαρχεί στη ζωή μας. Οι νέοι επιδιώκουν να παντρευτούν, κάτω όμως από διαφορετικές βάσεις.

2)      οι σχέσεις του ζευγαριού είναι πιο σκληρές, αλλά ταυτόχρονα πιο ειλικρινείς από το παρελθόν.

3)      οι ευθύνες μέσα στο γάμο είναι κοινές. Η γυναίκα καταξιώνεται ως κοινωνικό μέλος, βοηθά στην κάλυψη των οικογενειακών αναγκών και δε «φορτώνει» όλα τα βάρη στον άνδρα.

4)      οι άνδρες συνειδητοποιούν σήμερα έντονα την πατρότητα και την χαίρονται αληθινά, καθώς εκ των πραγμάτων αναγκάζονται να συμμετέχουν στην ανατροφή των παιδιών τους.

5)      συνειδητοποίηση και από τα δυο φύλα της ευθύνης της οικογένειας, γι’ αυτό και το αποφασίζουν αφού πρώτα το σκεφτούν πολύ σοβαρά.

6)      η γέννηση των παιδιών στηρίζεται στον οικογενειακό προγραμματισμό.

7)      έντονο ενδιαφέρον από τους γονείς για τη σωστή ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών, όπου χρησιμοποιούνται νέες παιδαγωγικές μέθοδοι.

8)      προσπάθεια για την εξασφάλιση του παιδιού, τόσο επαγγελματικά όσο και οικονομικά.

9)      η αυταρχικότητα και η καταπίεση είναι πλέον μέθοδοι που ανήκουν στο παρελθόν.  Δημοκρατικότητα στις σχέσεις της οικογένειας.

     Η αντιμετώπιση των αρνητικών παρενεργειών από τις αλλαγές που υπέστη ο θεσμός · λύσεις :     

1)      να συνειδητοποιήσουν τα άτομα την αναγκαιότητα του θεσμού της οικογένειας για την ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.

2)      τα προβλήματα της ζωής να παρουσιάζονται στα παιδιά με την πραγματική τους διάσταση, για να τα κατανοούν αργότερα, να αναπτύξουν τους απαραίτητους αμυντικούς μηχανισμούς και να μπορούν να δίνουν λύσεις.

3)      επικράτηση του διαλόγου, του αλληλοσεβασμού που βοηθά στην επίλυση των διαφορών και προάγει την έννοια της δημοκρατίας.

4)      επικράτηση της αγάπης, της εκτίμησης και του σεβασμού.

5)      αποφυγή της υπερπροστατευτικότητας και της υπερβολική στοργής, που ασκούν στο παιδί ψυχολογική βία, με φυσικό επακόλουθο την εξέγερσή του και την αναζήτηση ελευθερίας.

6)      να συνειδητοποιήσουν τα μέλη ότι δεν πρέπει να εξαρτώνται μεταξύ τους υλικά ή συναισθηματικά, αλλά να αναγνωρίζουν την αξία της προσωπικότητάς τους και την ικανότητά τους να «στέκουν στα πόδια τους», όταν αναγκαστούν να μείνουν μόνοι..

7)      η πολιτεία να συμβάλλει στην ενίσχυση του θεσμού με ενημέρωση, με οικονομική ενίσχυση, όταν είναι αναγκαίο και εξασφάλιση περίθαλψης.